Alice Herz-Sommer* (1903-2014) zag kans om na het overleven van het concentratiekamp Theresienstadt en enkele moeilijke jaren in het Praag van na oorlog, met haar zoontje naar Israël te emigreren en daar 37 gelukkige jaren lang te wonen en te werken als pianiste en pianolerares. Ondanks het feit dat ze haar moeder en echtgenoot en veel andere familieleden en vrienden aan de oorlog had verloren, wist ze haar optimistische levenshouding te behouden.
1945. Terug naar Praag
Direct na de bevrijding van het concentratiekamp Theresienstadt op 9 mei 1945 pakte Alice Herz’ broer zijn viool en vertrok onmiddellijk naar Praag. Zijzelf bleef nog een maand of twee met haar zoontje Stepán in het kamp, omdat ze had gehoord dat er in Praag een epidemie heerste.
Na de bevrijding uit het concentratiekamp Theresienstadt op 9 mei 1945 keerde Alice Herz met haar zoontje Stepán naar Praag terug. De thuiskomst was bijzonder pijnlijk, omdat er niemand anders was teruggekomen. In een interview vertelde ze: ‘De hele familie van mijn echtgenoot, verscheidene van mijn eigen familieleden, al mijn vrienden, alle vrienden van mijn familie, niemand kwam terug. Toen begreep ik wat Hitler had aangericht.’
Maar ze sprak er met geen woord over, want ze wilde niet dat haar kind opgroeide met haat, want van haat komt haat. Ze zei dat het haar was gelukt: haar zoon kreeg zeer goede vrienden in Duitsland en zij nodigden hem uit om cello te komen spelen en zij waardeerden hem. En zelf haatte ze ook nooit, nooit, nooit, zo vertelde ze.
1949. Emigratie naar Israël
Het openlijke antisemitisme in Praag was voor haar ondraaglijk. In 1949 emigreerde ze dan ook met Stepán naar Israël. Daar veranderde hij zijn naam in ‘Raphael’ (afgekort tot ‘Rafi’). Moeder en zoon vestigden zich in Jeruzalem.
Terugzien van haar twee zussen in Jeruzalem
Daar woonden al haar tweelingzus Mariana (‘Mizzi’) die met andere vrienden en familie in 1939 op de laatste dag voor de Duitse bezetting uit Praag naar Palestina was gevlucht. Mariana was inmiddels gehuwd met professor Emil Adler, een van de grondleggers van het Hadassah Medical Center. Ook haar Alice’ oudere zus Irma was daar met haar echtgenoot Felix Felix Weltsch, die de beste vriend van Franz Kafka was geweest.
Democratie en cultureel leven
Al was er in Israël geen dag zonder politieke spanningen, toch was Alice Herz er in haar eigen woorden ‘zeer gelukkig’. ‘Het beleven van de democratie! Na Hitler en Stalin besef je wat dat betekent. Je kunt lezen, spreken en iedereen vertrouwen.’ Ze vond het een prachtig en inspirerend leven met de musici, wetenschappers en schrijvers in het culturele centrum van Israël.
Het gewone, dagelijks leven weer oppakken
Ze pakte haar eerdere leven als professioneel pianiste weer op. Jarenlang gaf ze in Jeruzalem pianoles aan wat nu de Jerusalem Academy of Music and Dance heet. Deze prestigieuze muziek academie heeft eredoctoraten gegeven aan onder andere Daniel Barenboim, Menahem Pressler, Mstislav Rostropovitsj en Isaac Stern. Ook gaf Alice Herz muziekles in Tel Aviv.
Haar zoon Raphael Sommer koos voor het beroep concertcellist. Min of meer tegen zijn zin was zijn eerste muziekinstrument de piano, maar op zijn elfde begon hij aan de cello en daarmee was hij blijvend gelukkig.
Alice Herz-Sommer bleef ongeveer 37 jaar lang in Israël wonen en werken. Voor haar was dat de mooiste periode van haar leven. Ze was er gelukkig.
Dossiers senioren en muziek algemeen
Dit artikel maakt deel uit van de dossiers senioren en muziek algemeen.
Over het leven van Alice Herz verschenen onder andere ook de volgende artikelen:
- Overleven dankzij Chopin
- De jeugd en vooroorlogse jaren van Alice Herz
- 1939. Het begin van donkere tijden voor Alice Herz De Duitse bezetting van haar woonplaats Praag
- 1943-1945. Alice Herz in het concentratiekamp Theresienstadt Overleven dankzij de piano
- De late levensjaren van Alice Herz Niet treuren, maar begrijpen
- Alice Herz: favoriete gespreksonderwerpen in interviews
- Alice Herz’ opmerkelijke kijk op het leven
- Waaraan dankte Alice Herz haar zeer lange leven?
Bronnen
Voor dit artikel is een groot aantal bronnen gebruikt.
*Alice Herz-Sommer werd geboren als Alice Herz. Na haar huwelijk met Leopold Sommer, zette ze de naam van haar echtgenoot achter de hare. Ze werd ook bekend als Alice Sommer.