Pianiste Alice Herz-Sommer* werd niet alleen bekend als de pianiste die het concentratiekamp Theresienstadt overleefde, maar ook omdat ze in de 110 jaren van haar leven optimistisch naar het leven bleef kijken en geen wrok koesterde over wat haar en haar directe familie en vrienden was aangedaan.
In de loop van de jaren hebben journalisten van over de hele wereld uitgebreide interviews met haar gehouden. Vaak in de eerste plaats omdat ze de oudste overlevende van de Holocaust was en vanwege haar opmerkelijke inzichten in de mensheid.
De drie belangrijkste dingen in het leven volgens Alice Herz
Ze vertelde graag over wat zij zag als de drie belangrijkste dingen in het leven, in elk geval voor haar eigen leven en als haar persoonlijke religie. Dat waren:
- de liefde van een moeder voor haar kind, wat zij als basis van alles beschouwde,
- de natuur, die zij zo mooi vond, en
- muziek.
Over muziek zei ze eens: ‘Muziek is het grootste wonder van de mensheid. Vanaf de allereerste noot komt men in een hogere, andere wereld terecht, en zo was het toen we in het getto speelden of luisterden.’
Alice Herz over pianospel en haar geliefde componisten
In haar gesprekken met haar bezoekers sprak Alice Herz verder graag over haar favoriete componisten. In haar jonge jaren was dat Schumann. En natuurlijk Chopin en Schubert. Tegen het eind van haar leven was dat Beethoven.
Maar ze begon haar dagelijkse pianostudie met een uur studeren op de preludes van Bach (die ze alle 48 kende). Ze kende alle 48 preludes, niet de fuga’s, want die vond ze erg moeilijk.
Daarna werkte ze aan de rest van haar repertoire met stukken van Schubert, Beethoven, Smetana, Dvořák enzovoorts. Dit deed ze om ze niet te vergeten.
Ze speelde in een stijl die reeds lange tijd in de vergetelheid was geraakt, namelijk de stijl van de Oostenrijkse Artur Schnabel, een van haar oude docenten. Ze vond hem geen aardig mens, omdat hij erg aan geld hechtte. Haar eigen opvatting luidde: ‘Geld is praktisch, maar je moet er niet voor leven.’
Over de in Polen geboren Chopin was ze van mening dat diens muziek niet moest worden gespeeld met een romantisch Frans timbre, ook al woonde en componeerde hij vanaf zijn 21e jaar in Parijs, maar als Slavische muziek.
Over de Tsjechische componist Dvořák meldde ze dat ze hem als een van de grote muziekgenieën beschouwde. En ze zei: ‘Vanwege Dvořák zal het Tsjechische volk honderden, duizenden jaren voortbestaan!’
Over het overleven van de Tweede Wereldoorlog en het leven erna
Verder sprak ze in de interviews in de laatste jaren van haar leven veel over haar Joodse achtergrond en geschiedenis. Opvallend genoeg zonder enige bitterheid.
De vraag van journalisten was vaak hoe ze kans had gezien het concentratiekamp Theresienstadt en andere gruwelen van de Tweede Wereldoorlog had weten te overleven en daarna weer haar ‘gewone’ leven had kunnen hervatten. Haar antwoord kwam neer op: temperament. Ze geloofde dat haar optimisme en discipline de doorslaggevende factoren waren die haar al die tijd in leven hadden gehouden.
Tijdens de oorlog had ze geleerd om haar verlossing in de kunst te vinden. En die ervaring paste ze ook toe in vredestijd. Ze vond rijke mensen ‘belachelijk’ , vertelde ooit in een van haar latere interviews terwijl ze er luid bij lachte. ‘Ze denken dat ze alles hebben, maar ze hebben niets! Wij die het getto hebben overleefd, weten wat lijden is. En de muziek die ons uit dat lijden tilde, maakt ons rijker dan de rijkste mens!’
Lees verder.
Meer artikelen over Alice Herz
Over het leven van Alice Herz verschenen onder andere ook de volgende artikelen:
- Overleven dankzij Chopin
- De jeugd en vooroorlogse jaren van Alice Herz
- 1939. Het begin van donkere tijden voor Alice Herz De Duitse bezetting van haar woonplaats Praag
- 1943-1945. Alice Herz in het concentratiekamp Theresienstadt Overleven dankzij de piano
- 1949. Alice Herz emigreerde naar Israël Haar gelukkigste jaren
- 1986-2014. De late levensjaren van Alice Herz-Sommer Niet treuren, maar begrijpen
- Alice Herz’ opmerkelijke kijk op het leven
- Waaraan dankte Alice Herz haar zeer lange leven?
Bronnen
Voor dit artikel is een groot aantal bronnen gebruikt.
*Alice Herz-Sommer werd geboren als Alice Herz. Na haar huwelijk met Leopold Sommer, zette ze de naam van haar echtgenoot achter de hare. Ze werd ook bekend als Alice Sommer.